Warqad furan iyo wadahadalada S/land
iyo Somalia. W/Q. Prof Abdi Ali Jama.
Ku: Guddiga wadahadalada Somaliland
iyo Somalia.
Salaan ka
bacdi, inta aynaan ku daalin wadahadallada, bal ha la weydiiyo Somalida aynu la hadlayno
su’aalaha soo socda. Aniga waxay ila tahay in sheekadu halkaa ka bilaabanto,
markaa waxa inoo caddaanaysa in aynu wada hadli karno iyo in aynaan wada hadli
Karin.
1-Miyaad
nagu raacsan tihiin in halgankii SNM uu xaq u dirir ahaa? Haddii jawaabtu haa
tahay miyaad ogoshihiin in caruurtiina aanu sidaa ugu dhigno iskuullada oo
manhajka lagu daro taariikhdii SNM iyo halgamayaasheedii waaweynaa sida
Mujaahid Lixle iyo kuwa la midka ah?
2-miyaad
ogoshihiin in maxkamad la soo taago Cali Mahdi iyo kooxdiisii ku dhawaaqday
inuu madaxweyne yahay? (hoos ka akhri sababta)
3-Miyaad
ogoshihiin ama qirsantihiin in aynu kala ahayn laba dawladood intii aynaan
midoobin.
4-miyaynu
isla ogollahay cidda ka masuulka ah wixii Somali ku dhacay?
5-maxaa laga
yeelayaa ciddaas?
Somaliland
waxay ku dhawaaqday in ay dawlad gooniya tahay 18 May 1991. Wuxu ahaa go’aan
shacbigu iska leeyahay. Siyaasiyiinta aan fikirkan ku qanacsanayn ikhtiyaar
kale oo u furnaa muu jirin, oo aan ahayn in ay u hoggaansamaan go’aankan. Ma
doonayo inaan ka hadlo sidii go’aankaas masiiriga ah loo qaatay. Maxaa yeelay
waxa inagaga filan inuu ahaan go’aan taarikhiya oo shacbiya (very popular.)
Sababaha
keenay in laga noqdo midawga, waxa loo kala qaadi karaa laba: ta hore waxay
ahayd tabasho iyo qoomamo dadkeenu ay dareemayeen tan iyo midawgii lixdankii;
taasoo ay u arkayeen in Somali oo dhami aany ugu hanbayn sidii ay ugu liseen.
Taana daayoo, waxaba loo adeegsaday awooddii qaranka Somaliyeed ee iyagu ay kow ka ahaayeen dhismihiisa;
halkaasoo si fool xun loo xasuuqay dadkii, isla markaana la baa’biiyo hantidii iyo magaaloyinkii
boqolaalka sano la soo dhisayay.
Iyadoo
khasaaraha intaa le’eg inna soo gaadhay,
haddana SNM may qaadan wali inay dalka ka jarto Somali inta kale. Taana daayoo,
waxaba jiray qorshayaal lala galay garabyadii kale ee halganka koonfurta,
taasoo la rabay in dawlad Somaliyeed
lagu soo dhiso marka waraabihii siyaad Barre waddanka laga caydhiyo. Haddaba
halkee wax ka qaldameen?
Ma maqashay
cawdii awrka dhabarka ka jabisay, ama anigoo ooyaya ayay weylina igu joogsatay.
Tiiyoo xaalku sidaa yahay oo markaa kaligii taliyihii la ceydhsaday ayaa koox
yar oo aragti gaabani ku shirtay Muqdisho halkaasoo ay ku dhawaaqeen in Cali
Mahdi yahay madaxweyne. Kaba sii darane isagii baa hadlay oo yidhi kalmad ama
weedh ay dadkeenu candhuuftoodii dib u liqeen iyadoo marka horeba cunaha
joogta.”Halganku wuxu ka soo bilaabmay gobolada dhexe”. Waligay maan arag kalmad ka saamayn badan.
Maxaa yeelay waxay ku soo beegantay awrkii oo qaadkiisii buuxsamay halkaasoo markii taa lagu darayna uu dhabarka ka jabay.
Waa maalintii Somali midnimadeedii dhabarka ka jabtay.
Innagii
markaa waxaynu ku dhawaaqnay in aynu gooni isu taagnay, taasoo degaanadii kale
ee aan SNM ahayni ay iyaguna inala qaateen go’aankii. Hase yeeshee, waxa u
bilaabmay Koonfurta Somalia marka laga reebo Puntland casharro qadhaadh oo
dadnimada iyo insaaniyadda ka baxsan. Yaa ka masuula danbiyadaas oo dhan?
Ciil maan
qabeen haddii danbi Somali ka dhexdhacay loo helayo cid loo qabsado oo ka
masuula. Bal iskaba daayee ma laha illaa maanta qaar Somali ka mid ah ayaabu
Siyaad Barre agtooda geesi ka qoran yahay, qaar kale oo aan anigu ka mid ahayna
waxay qabaan in Siyad Barre iyo cidii garab siin jirtay laga dhigo sidii
NAZI-gii jarmalka. Maxaa diidaya in wixii oo kale mar kale dhacaan, haddii aan
cid lagu canbaarayn oo la daba galin. Iska daa dabagal la sameeyo oo Maslax
Siyad Barre ayaaba mar walba isu soo sharraxa madaxtinimada Somalida. Uma jeedo waa inankiisii oo danbiga aabbihii
ayaa loo qabsan karaa. Waxan u jeedaa waa nin sarkaal sare noqday oo ka
qeb qaatey burburka waddanka, waliba
isagoo helay awoodda aabbihii, gaar ahaan sannadihii u danbeeyay ee wax waliba
qaldameen.
Great article
ReplyDelete